Spierbevangenheid is een spierziekte waarbij spiervezels beschadigd raken tijdens of na inspanning. De spieren raken als het ware “verzuurd” en verstijven. Dit leidt tot pijn, bewegingsproblemen en in ernstige gevallen zelfs spierafbraak. De aandoening komt het vaakst voor in de grote spieren van de achterhand. In deze blog duiken we dieper in op wat spierbevangenheid is, hoe je het herkent, wat de oorzaken zijn, behandeling en het belangrijkste: hoe je het kunt voorkomen.
De naam maandagziekte komt uit de tijd dat paarden op zondag rust kregen, maar nog wel hetzelfde krachtvoer als op werkdagen. Op maandag moesten ze weer aan het werk, met als gevolg spierproblemen. Helaas is spierbevangenheid een veelvoorkomende aandoening en niet alleen sportpaarden komen er mee in aanraking, elk paard kan het krijgen.
Het is niet alleen een veelvoorkomende aandoening, maar ook een onderschatte aandoening.
Wat is spierbevangenheid?
Spierbevangenheid is een verzamelnaam voor een spierziekte waarbij spiervezels beschadigd raken tijdens of na inspanning. De spieren raken verzuurd en stijf. Het gevolg hiervan is niet alleen pijn, maar ook bewegingsproblemen en in het ernstige geval: spierafbraak. Vaak bevindt deze aandoening zich in de grote spieren van de achterhand.
Hoe herken je spierbevangenheid?
Bij spierbevangenheid is het van cruciaal belang het tijdig te ontdekken voor een goede behandeling. Het is daarom goed om te weten wat de symptomen zijn van deze aandoening. Typische symptomen zijn:
- Stijfheid, vooral in de achterhand
- Korte, onregelmatige passen. Soms komt kreupelheid voor
- Zweten, ook bij lichte inspanning kan er overmatig gezweet worden
- Snelle hartslag en ademhaling
- Verhoogde spierspanning of zichtbare spiertrillingen
- Donkere urine (cola kleurig) door spierafbraak
Sommige paarden willen niet meer bewegen, zijn enorm stijf en/of tonen tekenen van pijn zoals rollen, flemen of naar de buik kijken.
Oorzaken van spierbevangenheid
Er zijn meerdere oorzaken die bijdragen aan het ontstaan van spierbevangenheid:
1.Voeding
- Een te hoog aandeel in krachtvoer (zetmeel en suikers) in verhouding tot de arbeid
- Te weinig ruwvoer of onregelmatige voedingstijden
2.Gebrek aan beweging
- Plotselinge rustdagen zonder aanpassingen in het rantsoen (maar wees hier ook voorzichtig mee, want verandering in voer kan ook koliek veroorzaken. Bouw het daarom langzaam op of af)
3.Ineens te veel bewegen
4.Genetische aanleg
- Sommige rassen, zoals volbloeden, Arabieren en Quarter Horses, hebben een verhoogd risico.
- Aandoeningen zoals PSSM (Polysaccharide Storage Myopathy) of RER (Recurrent Exertional Rhabdomyolysis) spelen hierbij een rol.
5.Stress en hormonale schommelingen
- Stressvolle situaties, hengstigheid bij merries of transport kunnen spierbevangenheid uitlokken.
6.Tekorten aan belangrijke voedingsstoffen
- Een gebrek aan magnesium , vitamine E of selenium kan bijdragen aan verkrampingen of slechte spierstofwisseling.
Mijn paard is spierbevangen, wat moet ik doen?
Zet je paard op rust, liefst op rustige plek met een zachte (stal) bodem. Zorg dat er voldoende ventilatie en schaduw is. Geen stress, geen kou, geen prikkels. Probeer hem niet te laten lopen, hoe verleidelijk het ook is om hem “los te stappen”. Bij spierbevangenheid kan dat juist schadelijk zijn, want de spieren kunnen afbreken.
Bel je dierenarts. Zeker als de symptomen heftig zijn, is medische hulp nodig. Soms zijn pijnstillers en spierontspanners nodig om de acute fase door te komen en in ernstige gevallen krijgt het paard infuus om de afvalstoffen uit zijn lichaam te spoelen. Sla krachtvoer eerst even over tot je dierenarts advies heeft gegeven. Water mag wel, in kleine (verse!) beetjes.
Het klinkt misschien heftig en dat is het soms ook, maar met snelle actie en goede nazorg kunnen de meeste paarden gelukkig goed herstellen. Daarom is het van belang de symptomen tijdig te herkennen!
Tip: Het gebruik van de
Bucas Therapy deken kan echter deel uitmaken van een algehele aanpak om de spiergezondheid te ondersteunen. Het kan bijdragen voor het spierherstel en –ontspanning. De Therapy deken is namelijk ontworpen om de doorbloeding en zuurstoftoevoer bij paarden te ondersteunen. In de deken zit een unieke stof verwerkt met fijn roestvrijstaaldraad, die werkt als een soort beschermend veld. Deze techniek zorgt ervoor dat de natuurlijke magnetische velden van het paard worden teruggekaatst, wat de bloedsomloop bevordert. Dit helpt de spieren te ontspannen, vermindert eventuele zwellingen en draagt bij aan een sneller herstel na lichamelijke inspanning.
Er is alleen geen direct bewijs dat het ook specifiek helpt bij spierbevangenheid, maar wij zien het als een gevalletje: “Baat het niet, dan schaadt het niet.”
Behandeling voor spierbevangenheid
De behandeling hangt af van hoe ernstig het is. Vaak worden spierontspanners, ontstekingsremmers of infusen gegeven. Bij ernstige spierafbraak is het belangrijk om de nieren te ondersteunen, omdat afvalstoffen zoals myoglobine schadelijk zijn.
Na de acute fase is rust cruciaal. Daarna bouw je beweging weer héél geleidelijk op, vaak onder begeleiding van je dierenarts of fysiotherapeut.
Ook moet het voedingsbeleid worden aangepast. Vaak krijgen paarden met spierbevangenheid in de toekomst minder suikers en zetmeel, meer vetten en ruwvoer en soms supplementen zoals vitamine E, selenium of magnesium. Heb je vragen over aangepaste voeding? Win advies bij een voedingsdeskundige of bij je dierenarts.
Hoe voorkom je spierbevangenheid?
Je kent het gezegde wel:
“Voorkomen is beter dan genezen.” Er zijn een aantal richtlijnen welke je onder aandacht kunt houden om spierbevangenheid te voorkomen. En wij delen die graag met je:
1. Voerbeleid
- Pas het krachtvoer aan de werkbelasting aan
- Voer liever vaker kleine porties dan één grote maaltijd
- Geef voldoende ruwvoer (minimaal 1,5% van het lichaamsgewicht per dag)
2. Beweging
- Zorg voor regelmatige beweging, ook op rustdagen (bijvoorbeeld weidegang of stapmolen)
- Bouw training geleidelijk op en zorg voor goede warming-up en cooling-down!
3. Supplementen ter ondersteuning
- Overweeg voedingssupplementen met elektrolyten, vitamine E en selenium , vooral bij sportpaarden
- Laat regelmatig een bloedonderzoek doen bij twijfel over tekorten of vage klachten
4. Vermijd stress
- Minimaliseer stress en zorg voor een stabiel management
- Let op hormonale factoren bij merries
5. Diagnostiek
- Bij terugkerende gevallen is genetisch onderzoek (bijvoorbeeld op PSSM1 of RER) aan te raden
- Een op maat gemaakt managementplan is essentieel voor paarden met een genetische aanleg. Informeer bij een voedingsdeskundige of bij je dierenarts.
Wist je dat
"Kamille een natuurlijk rustgevend effect kan hebben op gestreste paarden?"
Kamille staat bekend om haar kalmerende eigenschappen en wordt al eeuwenlang gebruikt bij nervositeit en spijsverteringsproblemen, niet alleen bij mensen maar ook bij paarden!
Kamille kan helpen bij spanning, onrust tijdens transport of stalrust (goed inzetbaar indien jouw paard kampt met spierbevangenheid en verplicht op rust moet.) en bij stress. Je kunt het eenvoudig geven als kruid door het voer.
Spierbevangenheid is een serieuze aandoening die het welzijn en de prestaties van je paard ernstig kan beïnvloeden. Met de juiste kennis, alertheid en management is het gelukkig vaak goed te voorkomen. Merk je symptomen op? Schakel dan altijd een dierenarts in – hoe sneller je handelt, hoe beter de prognose.
