Niet dik, niet drachtig, maar opgeblazen
Veel paardeneigenaren denken bij het zien van een bolle buik: ‘Mijn paard is dik!” Maar niet alle paarden zijn dik door vetopslag! Sommige paarden houden lymfevocht vast, wat zorgt voor wisselende dikte. Het ene moment lijkt je paard normaal, de weer erop lijkt hij weer opgeblazen. Dit komt niet door overgewicht, maar door een verstoring in het vochtafvoerproces van het lichaam.
Een speciaal gewicht heeft in dit geval weinig zin, want deze paarden zullen nauwelijks afvallen. Wat wél helpt:
- Meer beweging
- Manuele lymfedrainge
- Onderzoek de oorzaak: Waarom houdt je paard vocht vast, houdt hij vocht vast of is er een andere oorzaak? Is het een verstoring in de leverfunctie of een overbelaste darm?
Een opgeblazen buik is een complex onderwerp. Het kan verschillende oorzaken hebben, een hele simpele waarbij het inderdaad gasophoping kan zijn door bijvoorbeeld gras, maar het kan ook ingewikkelder liggen zoals het bovenstaande genoemde onderwerp: vochtophoping. Maar uit ervaring kan ik je vertellen dat er nog meer oorzaken zijn die een opgeblazen buik kunnen veroorzaken.
Het ‘drachtige’ paard: darmproblemen als onderliggende factor
De dikke en blinde darm van een paard zijn als een kleine, levende gemeenschap. Miljarden bacteriën leven er samen in een zorgvuldig afgestemd ecosysteem dat essentieel is voor de vertering van ruwvoer, het produceren van energie én het immuunsysteem. Deze micro-organismen hebben één ding gemeen: ze zijn kieskeurig. Ze floreren alleen in een omgeving met de juiste pH; oftewel, de juiste zuurtegraad.
Wanneer het klimaat in de darm uit balans raakt, ontstaan er problemen. De pH slaat om naar te zuur of te basisch, waardoor de ‘goede’ bacteriën terrein verliezen en ongewenste microben het overnemen. Het resultaat? Een opgeblazen buik, gasvorming, mestwater of dunne mest. En ja, je kunt het vaak al ruiken: zuur ruikende mest wijst meestal op een te lage (zure) pH. Ruik je eerder ammoniak? Dan krijgt je paard waarschijnlijk te veel eiwitten binnen.
Wist je dat …? je zelf de pH van mest kunt meten? Knijp voorzichtig wat vocht uit een verse mestbal en test deze met een simpele pH-strip. De ideale waarde ligt tussen 6,8 en 7,2. Lager dan dat? Dan is de darm te zuur. Hoger? Dan is het milieu juist te basisch, wat vaak duidt op te weinig vezelrijke voeding.
Maar wat veroorzaakt die verzuring precies?
- Voordroog of kuilvoer: bevat melkzuurbacteriën en heeft van nature al een lage pH.
- Te veel suikers of fructaan: vaak aanwezig in jong gras of ongetest hooi.
- Overdaad aan graan of krachtvoer: niet geschikt voor fermentatie in de dikke darm.
- Pectinerijke voeding: zoals bietenpulp, bladrijk gras, fruit of wortelen. In kleine hoeveelheden kunnen paarden dit prima aan, maar overdaad schaadt, vooral als er onvoldoende vezelrijk ruwvoer tegenover staat.
Graag deel ik mijn persoonlijke mening hier ook nog even over, want wij paardenliefhebbers geven onze paarden maar al te graag appels en wortels en ik snap heel goed waarom. Paarden zijn er dól op. Maar ze zijn ‘boosdoeners’ voor de zuurtegraad. Het suikergehalte (met name van de appels) zorgt voor een verandering in de zuurgraad van de maag. Wees daarom terughoudend met voeren van appels, maar ook wortels. Vooral als je paard gevoelig is voor hoefbevangenheid, maagzweren of een opgeblazen buik.
Een gezond microbioom vraagt dus om balans. Voldoende ruwvoer, niet te veel suikers en een stabiele zuurtegraad vormen de basis tot een slankere, ontspannen buik en een goed functionerende darm. Het klinkt misschien gek, maar zie het als tuinieren: voed de goede bacteriën, vermijd de slechte, en zorg dat de bodem (pH) gezond blijft.
Allergie bij paarden: Hoe werkt een allergie in relatie tot de darmen?
Hoewel allergieën bij paarden minder vaak worden herkend dan bij mensen of honden, komen ze vaker voor dan we denken en ze kunnen behoorlijk wat schade aanrichten, vooral in de spijsvertering.
Een allergie of intolerantie veroorzaakt een immuunreactie op een bepaalde stof (vaak eiwitten) in het voer of de omgeving. Wanneer deze stoffen regelmatig worden geconsumeerd, kan dat leiden tot chronische ontstekingen in het maagdarmkanaal, wat de darmflora uit balans brengt (dysbiose) en op termijn de opname van voedingsstoffen verstoort. Dit leidt vaak tot gasvorming, een bolle buik, winderigheid, dunne mest of verstopping.
Waar kunnen paarden allergisch of intolerant voor zijn?
Hieronder de meest voorkomende triggers:
Voeding
•Gluten (uit tarwe, gerst, spelt)
→ Wordt soms over het hoofd gezien in brokken of muesli's. Gluten kunnen het darmslijmvlies irriteren en lekkende darm ("leaky gut") veroorzaken.
•Soja (producten)
→ Rijk aan plantaardige eiwitten, maar vaak belastend voor de spijsvertering en één van de bekendere allergenen.
•Melasse / Suikers
→ Veroorzaken snelle fermentatie in de dikke darm → verstoring van de pH → dysbiose en gasvorming.
•Maïs of andere granen
→ Hoog in zetmeel, slecht verteerbaar in de dunne darm → eindigt in de dikke darm → gas en verzuring.
•Kunstmatige toevoegingen (kleur-, geur- en smaakstoffen)
→ Kunnen het immuunsysteem prikkelen.
Ruwvoer
- Voordroog / kuil → Door fermentatie kan dit meer histamine bevatten; paarden met intoleranties reageren hier vaak slecht op. Ook schimmels kunnen hierin een rol spelen.
- Schimmel in hooi / stofmijt / pollen → Ingeademd, maar ook via orale opname een trigger voor darmproblemen bij gevoelige paarden.
Omgevingsfactoren
-
Pollen / stuifmeel → Seizoensgebonden allergieën kunnen via immuunactivatie ook invloed hebben op de darmgezondheid.
- Insectenbeten / speeksel van muggen of knutten → Kunnen het immuunsysteem activeren, wat indirect invloed heeft op de darmbarrière.
Symptomen van voedsel gerelateerde allergie bij paarden:
- Opgeblazen buik, vaak in combinatie met winderigheid
- Wisselende mestkwaliteit
- Huidklachten (jeuk, bultjes, schilfers)
- Verminderde eetlust of selectief eten
- Vermoeidheid, prikkelbaar gedrag
- Gewichtsverlies ondanks goede voeding
- Onverklaarbare spierproblemen of stijfheid
Wat kun je doen?
1. Eliminatiedieet
Begin met een simpele ruwvoerbasis (stofvrij hooi), zonder krachtvoer of bijproducten. Voeg geleidelijk nieuwe elementen toe en observeer de reactie
2. Laat eventueel allergietesten doen
Aan de hand van een bloedonderzoek of bioresonantie (alternatief) kunnen eventuele triggers achterhaald worden.
3. Ondersteun de darmwand en flora
o Prebiotica (zoals inuline of psylliumvezels)
o Probiotica (bijv. levende gistcellen)
o Kruiden zoals kamille, venkel of zoethout
o Omega 3-vetzuren voor het verminderen van ontstekingen
4. Vermijd krachtvoer met granen, soja of melasse
Kies voor een graanvrije en melassevrije balancer of luzernebrok als aanvulling.
Vochtophoping bij paarden: meer dan alleen “wat dikker”
Dat een opgeblazen buik veel verschillende oorzaken kan hebben is nu wel duidelijk. Het is soms echt zoeken naar dat ene puzzel stukje. Wat voor vele paardeneigenaren een vergeten puzzel stuk is, is vochtophoping, oftewel: lymfestuwing. Dit ontstaat wanneer het lymfestelsel het overtollige vocht in het lichaam niet goed meer kan afvoeren. Dit vocht kan naar verschillende delen zakken, zoals: onderbuik, flanken of aan de onderkant van de borst. Dit beeld kan er voor zorgen dat het paard er voller uitziet zonder dat het perse vet is, maar er zijn een aantal herkenningspunten wat er op kan duiden dat het gaat om vochtophoping:
- Wisselende dikte van de buik (soms dikker/boller, dan weer slanker)
- Zachte zwelling bij buik of singelplek (vaak ‘sponsachtig’)
- Afvallen gaat moeizaam, ondanks dieet
Oorzaken van vochtophoping kunnen zijn:
- Gebrek aan beweging → Lymfecirculatie wordt onvoldoende gestimuleerd
- Blokkades in rug of bekken (SI-gewricht) → Beïnvloeden de lymfestroom
- Chronische ontsteking (bijv. darmwand) → Trekt vocht aan
- Slechte leverfunctie → Lever is medeverantwoordelijk voor vochtbalans
Wist je dat
" Kleefkruid een natuurlijk hulpmiddel is bij vochtophoping bij paarden? Dit simpele kruid ondersteunt de lymfestroom, helpt afvalstoffen afvoeren en draagt bij aan een slanker, gezonder silhouet, ideaal voor paarden die ‘opeens’ voller lijken zonder echt te zwaar te zijn! "
Een verstoorde blinde darm bij paarden
Een opgeblazen buik bij een paard wordt vaak direct gekoppeld aan gasvorming of simpelweg “te veel eten”. Maar wat veel mensen niet weten, is dat een belangrijke speler in dit verhaal de blinde darm kan zijn. Deze grote fermentatiekamer aan de rechterkant van de buikholte heeft een centrale rol in de spijsvertering van paarden en als deze uit balans raakt, zie je dat vaak terug aan de buitenkant: een ‘drachtige’ buik, ongemak en verstoorde mest.
Wat doet de blinde darm eigenlijk?
Bij paarden is de blinde darm een soort grote fermentatieketel. Hier worden taaie vezels uit hooi en gras afgebroken met behulp van bacteriën. In plaats van enzymen (zoals bij mensen), zijn paarden afhankelijk van deze micro-organismen om energie uit vezelrijke voeding te halen. De blinde darm produceert onder andere vluchtige vetzuren, die het paard gebruikt als energiebron.
Wanneer de blinde darm goed functioneert:
- Is de bacteriële balans stabiel
- Loopt de pH-waarde neutraal (rond 6,8 – 7,2)
- Beweegt de inhoud door via regelmatige spiercontracties (peristaltiek)
Een verstoorde blinde darm
De blinde darm is gevoelig voor verstoringen. Kleine fouten in het rantsoen of in het management kunnen grote gevolgen hebben.
Bijvoorbeeld:
• Voeding met te veel suiker, zetmeel of fructaan (zoals krachtvoer of sappig voorjaarsgras)
→ Deeltjes die normaal in de dunne darm worden opgenomen, belanden onverteerd in de blinde darm
→ Resultaat: overmatige gasvorming, verzuring, bacteriële onbalans
• Verpakt kuilvoer of voordroog
→ Dit bevat vaak meer suikers en eiwitten en heeft een lagere pH
→ Hierdoor raakt het fermentatieproces uit balans, wat bij gevoelige paarden direct klachten kan geven
• Slechte darmmotiliteit door stress of weinig beweging
→ Als het voedsel te langzaam door de darmen beweegt, ontstaat er gasophoping en kans op ophoping
• Overmatig ontwormen of medicijngebruik zonder nazorg
→ Dit kan de goede bacteriën doden en ruimte geven aan minder gunstige soorten
Hoe herken je een uit balans geraakte blinde darm bij paarden?
De blinde darm geeft niet direct pijnsignalen, dus problemen ontstaan vaak sluipenderwijs.
Let op deze signalen:
- Een opvallende bolle buik aan de rechterkant
- Een paard dat stijf is in bochten naar rechts of moeite heeft om het rechterachterbeen onder te brengen
- Gekke mest: waterig, zuur ruikend, of wisselend van structuur
- Onrustig gedrag na het eten
- Darmgeluiden aan de rechterkant: veel gerommel of juist stilte
- Sloomheid of “niet lekker in zijn vel”
- Regelmatige blokkades in de lage rug of het SI-gewricht (de spierketens rondom de blinde darm raken gespannen)
Wat gebeurt er op microbiologisch niveau?
Als de pH daalt (dus de blinde darm wordt te zuur), dan sterven de goede vezel-afbrekende bacteriën af. In hun plaats komen melkzuurbacteriën die véél sneller werken, maar als bijproduct veel gas en zuur produceren. Dit is funest voor de balans en kan leiden tot gisting, krampen, slechte vertering en zelfs koliek.
Te zuur? Dan kan dit veroorzaakt zijn door:
- Teveel graan of suikerrijke brok
- Gras met hoog fructaangehalte (voorjaar, droge periodes)
- Voordroog of kuil
- Bietenpulp met melasse of te veel pectine (bijv. uit fruit, wortelen, sappig gras)
Wat kun je eraan doen?
Gelukkig zijn er een aantal stappen die je kunt zetten om de blinde darm weer in balans te brengen:
1. Pas de voeding aan
- Geef minimaal 1,5 kg droge stof ruwvoer per 100 kg lichaamsgewicht
- Vermijd voordroog bij gevoelige paarden: kies voor goed hooi, bij voorkeur onverpakt
- Beperk suikers, zetmeel en snelle koolhydraten
2. Stimuleer beweging
- Beweging is cruciaal voor een gezonde darmwerking. Zorg dagelijks voor vrije beweging of training.
- Ook ondersteunende therapieën zoals manuele lymfedrainage of osteopathie kunnen helpen.
3. Ondersteun de darmflora
- Geef prebiotica (bijvoorbeeld psyllium of luzerne) en probiotica (zoals gisten of melkzuurbacteriën)
- Kruiden zoals kamille, venkel, karwijzaad en pepermunt helpen gasvorming verminderen en vertering kalmeren
- Let op: geef kruiden in de juiste dosering en bij voorkeur in overleg met een deskundige
Conclusie: een opgeblazen buik bij paarden is meer dan alleen gas!
Een opgeblazen buik bij paarden is geen simpel symptoom, het is vaak een signaal dat er diepere verstoringen spelen in het lichaam. Natuurlijk kunnen gasophoping en verkeerd of te snel eten een rol spelen, maar er is zóveel meer wat meespeelt: van een verstoorde darmflora, overbelaste blinde darm en verkeerde zuurtegraad tot vochtophoping door lymfestagnatie of zelfs allergische reacties op voeding.
Voeding speelt hierin een centrale rol: voordroog of kuil, suikerrijk gras, te veel eiwit of zetmeel kunnen de pH-waarde in de darmen verstoren, met als gevolg gisting, gasvorming en darmstress. Maar ook stress, blokkades in de rug of het SI-gewricht, slechte doorbloeding én een gebrek aan beweging kunnen een opgeblazen buik in stand houden. Daarnaast kunnen allergieën, leverbelasting en slechte opname van voedingsstoffen bijdragen aan vocht vasthouden of een optisch dikke buik, zonder dat er sprake is van vetopslag.
De oplossing? Denk holistisch. Test je ruwvoer, geef voldoende en passend hooi, ondersteun de darmflora, stimuleer beweging en onderzoek lichamelijke blokkades. Herstel de balans in de darmen, geef rust aan de blinde darm, en je zult zien dat het uiterlijk van je paard zich aanpast aan zijn innerlijke gezondheid. Het kan een langdurig proces zijn waarin het zoeken is naar de juiste puzzel stukjes. Een opgeblazen buik is geen toeval. Het is een uitnodiging om beter te kijken wat er écht gaande is.
Vertrouw je de opgeblazen buik niet of kom je er niet uit? Raadpleeg dan altijd je dierenarts!